SUYAT | Ang Baybayin

Ang Baybayin

Bago pa man dumaong ang mga Kastila sa Pilipinas, mayaman na sa kultura, sining, at tradisyon ang mga katutubong Pilipino. Ilan sa mga ito ay naipasa pahanggang sa kasalukuyang henerasyon. Ang mga ito ang siyang nagbibigay ng matibay na depinisyon ng pagiging tunay na Pilipino.

 

Isa sa nakamamanghang ambag sa kasaysayan ng ating mga katutubo ay ang pagkaroon ng sariling sistema ng pagsulat. Bagaman nabago ito nang pumasok ang mga Kastila, ang mga sinaunang alpabetong ito ang nagpapatunay na mayroon sariling pagkakilanlan ang sinaunang Pilipino. Isang pagkakilanlan mananatiling nakaukit sa kultura ng bawat Pilipino.

Kaya ating alamin ang isa sa mga alpabetong pamana ng ating mga ninuno.

 

Baybayin

Isa ito sa mga suyat na ginamit ng mga Pilipino noon. Ang Baybayin ay ginagamit ng mga Tagalog. Laganap ang paggamit nito sa Luzon at sa ilang bahagi ng Pilipinas.

Ito ay isang uri ng abugida o alpasilabaryo. Ang abugida ay isang uri ng sistema ng pagsulat kung saan ang isang simbolo o yunit ay gumagamit ng kombinasyong katinig-patinig. Kaya kung mapapansin sa Baybayin, ang mga simbolo (maliban sa mga patinig na a, e/i, at o/u) ay binabasa at tinutumbasan nang may patinig na ‘a’ sa hulihan.

 

Pinagmulan ng Baybayin

Walang tiyak na sagot kung paano o saan nga ba nagsimula ang Baybayin ng mga Pilipino.

May mga nagsasabing ang Baybayin ay nahahawig sa Kawi – sinaunang pagsulat na ginamit ng mga taga-Java sa Indonesia. Mayroon ding nagsasabing maaaring nagmula ito sa Borneo. May nagsasabi ring nagmula ito sa Sulawesi.

 

Baybayin sa Panahon ng Kastila

Nang dumating ang Kastila sa bansa, ang Baybayin ay napalitan ng alpabetong Romano/Latin. Ngunit dahil sa kagustuhan ng mga Kastilang gawing Kristiyano ang mga katutubong Pilipino, pinag-aralan nila ang wika ng mga katutubo.

Ang unang aklat na nailimbag sa Pilipinas na Doctrina Christiana ay nasusulat sa wikang Kastila at sa Tagalog na kapwang nasa alpabetong Romano at Baybayin.

 

Baybayin o Alibata

Ang pangalang Baybayin ay hango sa salitang ugat na baybay na nangangahulugang spelling (sa aspektong pangwika) at dalampasigan. Tinawag na Baybayin ang Baybayin dahil rin sa paraan ng pagsulat na nakahanay.

Samantala, ang Alibata ay isang katawagang tinatawag ng ilan sa Baybayin. Ang salitang ‘Alibata’ ay inimbento ni Paul Rodriguez Verzosa noong 1914 sa pag-aakalang hango sa alpabetong Arabic ang Baybayin. Ito ay hinango niya sa mga titik Arabo na: alif, ba, at ta. Tinanggal ang titik f sa alif kaya nabuo ang Alibata.

Ano nga ba ang mas dapat itawag: Baybayin o Alibata?

Madalas na pinagpapalit-palit ng mga Pilipino ang Baybayin at Alibata bilang katawagan sa sinaunang pagsulat ng mga Pilipino. Maging ang mga ilang aklat at artikulo ay tinatawag itong Baybayin o Alibata.

Ayon sa Komisyon ng Wikang Filipino, ang wastong tawag sa sinaunang alpabeto ng mga Pilipino ay Baybayin. Hindi wasto ang Alibata dahil isa lamang haka na nagmula sa Arabic ang mga titik ng Baybayin.

 

Mga Titik ng Baybayin

Ang Baybayin ay binubuo ng 17 mga titik: 3 patinig, 14 katinig.

 

• Mga Patinig. Tatlo lamang ang patinig sa Baybayin sapagkat hindi binibigyang pansin ng mga sinaunang Pilipino ang pagkaiba sa tunog ng e at i, at o at u.
• Da/Ra. Iisang titik lamang ang ginagamit para sa tunog na da at ra sapagkat nababatay ang bigkas nito sa kinalalagyan o posisyon nito sa isang salita. Halimbawa rito ang ‘dumi’ at ‘marumi’.

 

Mga Kudlit sa Baybayin

Sa sinaunang paraan ng pagsulat ng mga katutubong Pilipino, mayroon lamang dalawang kudlit ang ginagamit sa Baybayin. Ito ay ang mga:

 

• Tuldok sa Itaas. Nangangahulugang itong ang tunog ng katinig na kinukudlitan ay nagtutunog e/i.
• Tuldok sa Ibaba. Nagpapahiwatig itong ang katinig na kinukudlitan ay nagtutunog o/u.

Nang dumating ang Kastila, naging malaking suliranin ang pagsasalin sa Baybayin ng ilang mga salita. Ang katutubong Baybayin ay hindi nagtataglay ng kudlit o simbolo na kumakatawan sa katinig lamang. Kung ang isang salita ay may taglay na katinig lamang, hindi na isinasa-Baybayin ang katinig na iyon.

Upang masulosyunan ang problemang ito, inimbento ni Padre Francisco Lopez ang isang panibagong kudlit sa Baybayin.

 

• Krus sa Ilalim. Ito ay isang pamatay-tunog na kudlit. Tinatanggal ng kudlit na ito ang tunog ‘a’ sa simbolong kinukudlitan upang maging katinig lamang.

 

Bantas sa Baybayin

Mayroon lamang dalawang bantas ang ginagamit sa Baybayin:

• Isang Patayong Linya (I). Kumakatawan sa kuwit.
• Dalawang Patayong Linya (II). Kumakatawan sa tuldok o anumang pangwakas na bantas.