ESTRUKTURANG FILIPINO | Kayarian ng Salita

Kayarian ng Salita

Likas sa ating wika ang pagbuo ng iba’t ibang salitang hango sa iisang punong salita lamang. Nagpatutunay ito ng pagiging malikhain at dinamiko ng wikang Filipino.

Sa araling ito, ating aalamin ang iba’t ibang kayarian ng salita sa wikang Filipino.

 

Kayarian ng Salita

Ang kayarian ay tumutukoy sa anyo ng isang salita at sa iba pang yunit ng wika. Sa estrukturang Filipino, mayroong 4 na kayarian ng salita:

1. Payak o Salitang-Ugat

Ang payak o salitang-ugat ay mga salitang nasa pangunahin o pinakasimpleng anyo nito. Ito ang mga salitang hindi pa nababago, o nakakabitan ng panlapi o iba pang salita.

Halimbawa:

• araw
• sama
• ama
• laro
• ganda

2. Maylapi

Ang mga salitang maylapi ay mga salitang-ugat na kinakabitan ng panlapi. Maaaring ang panlapi ay unlapi, gitlapi, hulapi, kabilaan, o laguhan.

Halimbawa:

• unlapi – maganda, palasimba, katipan, nag-alay
• gitlapi – kumain, tumakas, sinulat, ginuhit
• hulapi – aralin, laruan, samahan, tuksuhin, simbahan, tawanan
• kabilaan – kaibigan, ipagsigawan, magtapatan, pagbatiin
• laguhan – pagsumikapan, magdinuguan

3. Pag-uulit

Ang pag-uulit ay mga salitang inuulit ang mismong buong salita o ang ilang pantig nito. Mayroon itong dalawang uri:

A. Di-ganap o Parsyal na Pag-uulit

Ito ay pag-uulit lamang ng ilang pantig ng salitang-ugat.

Halimbawa:

• gawa – gagawa
• kanino – kani-kanino
• takbo – tatakbo
• salungat – salu-salungat

B. Ganap na Pag-uulit

Ito ay pag-uulit ng buong salitang-ugat

Halimbawa:

• araw – araw-araw
• sino – sino-sino
• gabi – gabi-gabi
• sama – sama-sama

4. Tambalan

Ang tambalan ay mga salitang nabubuo sa pamamagitan ng pagsasanib o pagsasama ng dalawang salitang-ugat.

Halimbawa:

• bahag + hari = bahaghari
• puno + guro = punongguro
• kapit + bahay = kapitbahay
• dalaga + bukid = dalagang bukid
• agaw + buhay = agaw-buhay